Trái phiếu là gì? Những thông tin cần biết

Nếu bạn là người có tìm hiểu về lĩnh vực đầu tư thì chắc hẳn không thể nào không biết đầu tư trái phiếu được xem là một trong những phương thức đầu tư thu hút nhất hiện nay. Mặc dù đầu tư trái phiếu đem lại lợi nhuận ổn định và khá ít rủi ro, song nhiều nhà đầu tư cá nhân vẫn còn băn khoăn vì không hiểu rõ bản chất của đầu tư trái phiếu là gì, các lợi ích mà họ sẽ nhận được nếu “dốc vốn” vào trái phiếu sẽ ra sao. Trong bài viết dưới đây, TNEX sẽ chia sẻ cho bạn những thông tin cơ bản nhưng cực kỳ quan trọng về trái phiếu, từ đó giúp bạn có cái nhìn tổng quát hơn. Đừng bỏ lỡ nha!

Trái phiếu là gì?

Trái phiếu là hình thức huy động các nguồn vốn được thể hiện dưới dạng chứng khoán, theo đó nhà phát hành trái phiếu (đi vay) cần trả cho các nhà đầu tư trái phiếu (cho vay) đúng bằng một khoản tiền có mức lãi suất cố định được gia hạn trong một khoảng thời gian xác định. Cho tới lúc khoản vay đáo hạn, nhà phát hành trái phiếu này ngay lập tức phải trả nợ lại cho nhà đầu tư.

>Xem thêm: Cách đầu tư tài chính cho người mới

Trái phiếu là gì?

Phân loại trái phiếu hiện hành thị trường

Dựa vào các điểm đặc trưng của trái phiếu, người ta phân trái phiếu thành nhiều loại, trước hết là phân loại chúng theo chủ thể phát hành, gồm:

Trái phiếu chính phủ: Nhằm đáp ứng nhu cầu chi tiêu, chính phủ dựa vào đó mà phát hành trái phiếu. Đây cũng là cách để chính phủ huy động một lượng lớn tiền nhàn rỗi dân chúng đang lưu hành nhằm phục vụ an sinh xã hội. Trái phiếu chính phủ được xếp vào loại trái phiếu uy tín nhất, ít rủi ro nhất trong thị trường.
Trái phiếu ngân hàng: Khác với chính phủ, ngân hàng và các tổ chức tài chính ra quyết định phát hành trái phiếu nhằm gia tăng thêm nguồn vốn để duy trì hoạt động.
Trái phiếu doanh nghiệp: Tương tự như trái phiếu ngân hàng, đây là trái phiếu được phát hành bởi các công ty và doanh nghiệp với mục tiêu gia tăng nguồn vốn hoạt động doanh nghiệp. Cũng vì thế mà loại trái phiếu này được phân thành nhiều loại rất đa dạng.

Bên cạnh đó, nếu dựa vào tính chất trái phiếu để phân loại cũng được chia làm nhiều loại khác nhau, như dựa vào lợi tức, mức độ đảm bảo khả năng thanh toán… Điển hình như:

Phân loại trái phiếu theo lợi tức gồm có: trái phiếu có lãi suất cố định, trái phiếu với lãi suất biến đổi, trái phiếu với lãi suất bằng không.
Phân loại trái phiếu theo hình thức gồm có: trái phiếu ghi danh và trái phiếu vô danh.
Phân loại trái phiếu theo tính chất: trái phiếu có thể được mua lại, trái phiếu chuyển đổi và trái phiếu được quyền mua cổ phiếu.
Phân loại trái phiếu theo khung mức độ về đảm bảo thanh toán: có 2 loại là trái phiếu đảm bảo và không đảm bảo.

Trái phiếu được phân chia thành những loại nào?

Những rủi ro nào bạn có thể gặp phải khi đầu tư trái phiếu?

Nhìn vào góc độ tài chính, đầu tư trái phiếu được xem là hình thức giao dịch cho vay bởi hai bên: nhà đầu tư trái phiếu (trái chủ cho vay) và nhà phát hành trái phiếu (chính phủ, ngân hàng, doanh nghiệp, hoặc các tổ chức tài chính chuyên đi vay). Đặc biệt, việc thanh toán đầy đủ về lãi suất và vốn gốc là việc mà các nhà phát hành trái phiếu cần làm cho nhà đầu tư trái phiếu thể theo những cam kết ghi nợ đang xác định được viết trong hợp đồng vay. Tuy nhiên, rủi ro vẫn là điều không thể tránh khỏi:

Rủi ro lãi suất

So với rủi ro lãi suất, giá trái phiếu là mối quan hệ nghịch đảo. Trong trường hợp lãi suất giảm xuống, nhà đầu tư nên cố gắng nắm bắt và khóa lợi suất tới mức cao nhất với lượng thời gian có thể lâu nhất. Khi ấy, nhà đầu tư chắc chắn sẽ thu được lãi từ trái phiếu này với hạn mức lãi suất cao vọt so với thị trường lúc đó. Như vậy, trái phiếu sẽ tăng giá lên một khi nhu cầu mua được tăng lên.

Ngược lại, nếu mức lãi suất hiện hành tăng lên, những nhà đầu tư trái phiếu (trái chủ) dường như bỏ qua các trái phiếu được trả lãi suất thấp. Chính hành động này khiến cho giá trị trái phiếu bị giảm xuống đáng kể.

Rủi ro lãi suất trong đầu tư trái phiếu

Rủi ro tái đầu tư

Rủi ro khi tái đầu tư được hiểu là nguy cơ mà các trái chủ cần phải tái đầu tư khoản giá trị thu được với mức lợi suất thấp so với khoản lợi suất của các khoản tiền nhà đầu tư đã kiếm được trước đây. Các chuyên gia tìm ra rằng, nguyên nhân quan trọng nhất gây ra rủi ro trực tiếp này là thời điểm lãi suất giảm xuống theo từng thời gian và những tổ chức phát hành mua lại chúng có thể thu hồi.

Nhìn nhận một cách tổng quan thì đặc tính có thể thu hồi này cho phép các nhà phát hành trái phiếu có quyền mua lại trái phiếu ngay trước ngày đáo hạn, đồng thời trái chủ sẽ nhận được khoản thanh toán gốc mang giá trị cao hơn so với mệnh giá ban đầu. Song, đặc tính này lại tồn tại mặt trái: các nhà đầu tư hoàn toàn không thể tái đầu tư khi mức lợi suất ở tương đương cho dù họ có thể nhận được tiền. Bởi vậy, rủi ro khi tái đầu tư gây tác động không tốt tới lợi nhuận đầu tư của một cá nhân trong thời gian lâu dài.

Các nhà đầu tư đã bù đắp những rủi ro này bằng cách mua những trái phiếu không thu hồi để nhận được khoản lợi suất trái phiếu cao hơn. Bên cạnh đó, nhằm giảm thiểu rủi ro ở mức thấp nhất, những nhà đầu tư trái phiếu cần chủ động trong việc mua trái phiếu có ngày thu hồi ở những thời gian khác nhau. Đương nhiên đây là cách tốt nhất để giảm thiểu/ hạn chế nhiều trái phiếu bị thu hồi trong cùng một thời điểm.

Rủi ro lạm phát

Trong những năm trở lại đây, Việt Nam có tình trạng lạm phát ở mức vô cùng cao. Chính việc lạm phát này đã ảnh hưởng nặng nề đến tốc độ gia tăng của lãi suất, khiến cho sức mua trái phiếu giảm xuống và các nhà đầu tư trái phiếu thu phải lao đao về lợi suất âm.

Hậu quả là khi chi phí tiêu dùng và lạm phát đồng thời tăng lên bằng tốc độ nhanh hơn hẳn so với tốc độ tăng của trái phiếu về lãi suất đầu tư thì các trái chủ khi đó sẽ giảm sức mua và mức lợi suất âm là điều hoàn toàn có thể xảy ra.

Rủi ro tín dụng

Các chuyên gia nhận định trái phiếu chính phủ được xem là loại trái phiếu an toàn, độ uy tín cao và đảm bảo mức rủi ro thấp nhất bởi chính phủ nắm khả năng thu thuế và phát hành tiền nhằm thanh toán giúp cho các nhà đầu tư khi trái phiếu đến kỳ đáo hạn. Trái lại, mức lãi suất hiện hành của loại trái phiếu này lại ở mức vô cùng thấp. Điều đặc biệt là trái phiếu doanh nghiệp thì lại mang mức lãi suất cao hơn song so về độ uy tín lại thấp hơn và có mức độ rủi ro cao hơn.

Rủi ro tín dụng trong đầu tư trái phiếu

Rủi ro thanh khoản

Trước hết, phải hiểu khái niệm “thanh khoản” chính là khả năng chuyển đổi ra thành tiền mặt đối với các loại tài sản. Với một số trường hợp, trái chủ không nên tham gia bán trái phiếu bởi thị trường của trái phiếu khi đó quá bé và thực tế chỉ có vài người thực hiện mua bán, hậu quả đáng kể là giá cả bị biến động. Việc này tác động trực tiếp tới tỷ suất lợi nhuận của trái chủ (ROI). Bên cạnh đó, nếu lãi suất thấp kéo dài trong một đợt phát hành của trái phiếu sẽ gây ra biến động giá cực kỳ lớn và dẫn tới nhiều tác động xấu ảnh hưởng đến tổng lợi nhuận của trái chủ khi trái phiếu được đem bán.

Rủi ro xếp hạng

Rủi ro này đến từ việc công ty phát hành trái phiếu bị xếp hạng tín dụng thấp hay năng lực thanh toán và khâu trả nợ có nhiều vấn đề, dẫn tới việc ngân hàng, các tổ chức tài chính cho vay tính lãi suất cao hơn đối với các khoản vay kế tiếp của doanh nghiệp. Chắc chắn rằng hành động này sẽ tác động không tốt đến khả năng thanh toán lãi suất cùng với khoản nợ của các trái chủ, gây tổn thất không nhỏ cho các trái chủ nếu muốn bán trái phiếu.

Tổng kết

Tóm lại, đầu tư vào hình thức trái phiếu sẽ an toàn và có nguồn thu nhập thụ động nếu các nhà đầu tư đủ đủ sáng suốt, ngược lại, nếu không đủ tỉnh táo và nguồn kiến thức hạn hẹp, các nhà đầu tư sẽ phải lao vào những rủi ro tiềm ẩn. Bởi vậy, để thích ứng thật nhanh trước biến đổi của thị trường và những điều bất ngờ xảy ra với trái phiếu, giải pháp tốt nhất là các nhà đầu tư trái phiếu cần trang bị nền tảng cơ bản về trái phiếu, cố gắng chọn lọc những nhân tố thị trường quen thuộc và thực hiện các kế hoạch đầu tư nhằm ứng biến với những rủi ro không lường trước xảy ra trong tương lai.